Πριν το 1930 (αλλά ορισμένα λειτουργούσαν και αργότερα μετά την Γερμανική κατοχή, οπότε θυμούνται να δουλεύουν μόνο τα υπ. αρ.5, 6, 7, 8,) υπήρχαν τα εξής παραδοσιακά ζωοκίνητα ελαιοτριβεία, με χειροκίνητα πιεστήρια, γνωστά ως φάμπρικες:
1. Των Λιπακιανώ, μόλις που το θυμούνται στις αρχές του 1900 (κάτω από του Σπανού το σπίτι σε υπόγειο)Το παλιότερο.
2. Των Κατσίκηδω (στου Μανουσοζαχάρη τα σπίτια, πίσω από του Γιώργη της Όλγας το σπίτι). Θεωρείται ένα από τα παλιότερα και ήδη στην δεκαετία του 20-30 είχε ερημωθεί και πουλήθηκε ο εξοπλισμός σε ξένο χωριό.
3. Του Παναγιωτονικόλη ή Μανολάκη (?) η φάμπρικα (απέναντι από του Θανάση Αναγνωστάκη το σπίτι). Δεν λειτουργούσε ήδη στην δεκαετία του20-30
4. Του γέρο–Πεπόνη η φάμπρικα, ανάμεσα στου Πεπονοδημήτρη και Περισυνομανόλη τα σπίτια. Ερήμωσε αρκετά νωρίς, ήδη στην δεκαετία του 30 και οι τεράστιες μυλόπετρες αγοράστηκαν από Μεραμπελιώτες και μεταφέρθηκαν με κάρα.
5. Του Σταυρουλογιάννη η φάμπρικα (όπου το σημερινό σχολείο χορών)
6. Του Μαυράκη Χαρίδημου η φάμπρικα (πίσω από την Ζωοδόχο Πηγή, στου Ζαχαριουδάκη το σπίτι, όπου υπήρχε, υπάρχει??, ακόμη μία μυλόπετρα).
7. Του Πεπονομανόλη η φάμπρικα (στο σπίτι του Κωστή του Πεπονάκη)
8. Του Μανουσογιώργη η φάμπρικα, σχετικώς εξελιγμένη και νεότερη με μηχανικό και όχι χειροκίνητο πιεστήριο, όπως τα άλλα (πίσω από το παλιό σαγματοποιείο, στου Σωμαρά).
Ειδική περίπτωση, εκτός του οικισμού, αλλά άμεσα εξαρτώμενο από τις Γούβες, αποτελεί το Εργοστάσιο στον Άγιο Κωνσταντίνο (αρχές του 20ου αι.(??? συμφερόντων Λιάπη), όπου στον εκεί όρμο άραζαν εμπορικά καΐκια και βάρκες. Μεγάλο εργοστάσιο για τα δεδομένα της εποχής, με αποθήκες. Οι πλούσιοι Γουβιανοί διέθεταν καμαράκια, μικρές αποθήκες και το λάδι σε ασκιά μεταφερόταν με κάρα στα σπίτια του χωριού.
Σχολιασμός. Η ίδρυσή του Εργοστασίου αποτελεί μάλλον συνέπεια της εκβιομηχάνισης και εξάπλωσης της ελαιοκομίας μετά την απελευθέρωση του νησιού. Να ερευνηθεί στα αρχεία η σχέση του με τις δραστηριότητες Αλεπουδέλη στο νομό Ηρακλείου, όπου κατά παράκληση του Βενιζέλου είχε μεταφερθεί ο Μυτιληνιός μεγαλέμπορος. Να ερευνηθεί η μεταφορά του από τον όρμο του Αγίου Κωνσταντίνου στο χωριό, ως ατμοκίνητο, όπως και η ίδρυση επίσης αλευρόμυλου, μετά το τέλος της εποχής των ανεμόμυλων.
Στα μεταπολεμικά χρόνια αυτό και του Στυλιανού Σπυριδάκη αποτελούν τα πρώτα και μοναδικά ατμοκίνητα και αργότερα ηλεκτροκίνητα ελαιοτριβεία στην περιοχή.
Πληροφοριοδότης το 2004 πρεσβυτέρα Αριστέα Αναγνωστάκη
γεννηθείσα 1923.
Aναμνήσεις από το παλιό χωριό . Αριστέα Αναγνωστάκη
